Việt Nam là một quốc gia có đường bờ biển dài và hệ thống cảng biển phát triển, đóng vai trò quan trọng trong giao thương quốc tế. Xuất khẩu hàng hóa qua cảng biển là phương thức phổ biến nhờ khả năng vận chuyển khối lượng lớn với chi phí hợp lý. Tuy nhiên, quy trình xuất khẩu qua các cảng biển lớn nhất như Cảng Hải Phòng, Cảng Cát Lái (TP. Hồ Chí Minh) và Cảng Đà Nẵng yêu cầu tuân thủ nghiêm ngặt các quy định và thủ tục. Bài viết này sẽ cung cấp hướng dẫn chi tiết về quy định xuất khẩu qua cảng biển lớn nhất Việt Nam.

I. Tổng Quan Về Hệ Thống Cảng Biển Lớn Tại Việt Nam

Việt Nam có nhiều cảng biển lớn trải dài từ Bắc vào Nam, trong đó một số cảng quan trọng phục vụ xuất khẩu gồm:

1. Cảng Hải Phòng
   • Vị trí: TP. Hải Phòng
   • Ưu điểm: Cửa ngõ quan trọng của miền Bắc, trang bị hạ tầng hiện đại, hỗ trợ xuất khẩu sang Trung Quốc và Đông Bắc Á.
2. Cảng Cát Lái (TP. Hồ Chí Minh)
   • Vị trí: TP Thủ Đức, TP. Hồ Chí Minh
   • Ưu điểm: Cảng container lớn nhất cả nước, chiếm 50% khối lượng hàng hóa xuất khẩu miền Nam.
3. Cảng Vũng Tàu
   • Vị trí: Tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu
   • Ưu điểm: Tiếp nhận tàu trọng tải lớn, cụm cảng Cái Mép kết nối trực tiếp châu Âu và Mỹ.
4. Cảng Vân Phong (Khánh Hòa)
   • Vị trí: Vịnh Vân Phong, Khánh Hòa
   • Ưu điểm: Vị trí chiến lược cho trung chuyển quốc tế, gần tuyến đường Thái Bình Dương.
5. Cảng Quy Nhơn (Bình Định)
   • Vị trí: TP. Quy Nhơn, Bình Định
   • Ưu điểm: Phục vụ hiệu quả cho xuất khẩu công nghiệp tại khu vực Nam Trung Bộ.
6. Cảng Quảng Ninh
   • Vị trí: TP. Hạ Long, Quảng Ninh
   • Ưu điểm: Cảng nước sâu, hỗ trợ thương mại và vận tải với Trung Quốc và Đông Bắc Á.
7. Cảng Sài Gòn
   • Vị trí: TP. Hồ Chí Minh
   • Ưu điểm: Kết nối vận tải quốc tế và nội địa qua Đồng bằng Sông Cửu Long, đóng vai trò trung tâm thương mại.
8. Cảng Cửa Lò (Nghệ An)
   • Vị trí: Huyện Nghi Lộc, Nghệ An
   • Ưu điểm: Kết nối hàng hóa từ Lào và Đông Bắc Thái Lan, phục vụ xuất khẩu Bắc Trung Bộ.
9. Cảng Đà Nẵng
   • Vị trí: TP. Đà Nẵng
   • Ưu điểm: Cảng Tiên Sa là trung tâm logistics miền Trung, hỗ trợ xuất khẩu và du lịch quốc tế.
10. Cảng Dung Quất (Quảng Ngãi)

• Vị trí: Vịnh Dung Quất, Quảng Ngãi
• Ưu điểm: Hỗ trợ vận tải hàng nặng và ngành công nghiệp dầu khí, tiếp nhận tàu trọng tải lớn.

Những cảng này không chỉ phục vụ hiệu quả cho thương mại quốc tế mà còn đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế khu vực.

II. Các Giấy Tờ Cần Thiết Khi Xuất Khẩu Hàng Hóa Qua Cảng Biển

Xuất khẩu hàng hóa đòi hỏi bộ giấy tờ đầy đủ để đáp ứng yêu cầu pháp lý và thông quan:

1. Hợp Đồng Ngoại Thương (Sales Contract)
   • Xác nhận giao dịch giữa người bán và người mua.
   • Thể hiện điều khoản Incoterms, điều kiện giao hàng và thanh toán.
2. Hóa Đơn Thương Mại (Commercial Invoice)
   • Tài liệu chính thức ghi nhận giá trị và thông tin về hàng hóa.
   • Dùng để khai báo thuế xuất nhập khẩu.
3. Vận Đơn Đường Biển (Bill of Lading – B/L)
   • Chứng từ xác nhận hãng tàu đã nhận hàng và cam kết giao hàng.
   • Có thể là vận đơn gốc (Original) hoặc vận đơn điện tử (Seaway Bill).
4. Tờ Khai Hải Quan (Customs Declaration)
   • Khai báo điện tử qua hệ thống VNACCS.
   • Đảm bảo thông tin khai báo chính xác về mã HS và trị giá hàng hóa.
5. Chứng Nhận Xuất Xứ (Certificate of Origin – C/O)
   • Xác nhận xuất xứ hàng hóa để được hưởng ưu đãi thuế quan theo FTA.
   • Các loại phổ biến: Form A, D, E…
6. Chứng Từ Bảo Hiểm Hàng Hóa (Insurance Certificate)
   • Được khuyến khích mua để phòng ngừa rủi ro.

III. Quy Trình Xuất Khẩu Hàng Hóa Qua Cảng Biển

1. Chuẩn Bị Giấy Tờ Xuất Khẩu

• Ký hợp đồng ngoại thương với đối tác nước ngoài, xác định điều kiện giao hàng (FOB, CIF…).
• Chuẩn bị hóa đơn thương mại, vận đơn, tờ khai hải quan, và các giấy tờ khác theo yêu cầu của từng nước nhập khẩu.

2. Đặt Chỗ Trên Tàu (Booking)

• Doanh nghiệp cần liên hệ với hãng tàu để đặt lịch tàu phù hợp với lô hàng.
• Hãng tàu sẽ cung cấp SI (Shipping Instruction), giúp doanh nghiệp kiểm tra và xác nhận thông tin vận đơn.

3. Khai Báo Hải Quan Điện Tử

• Khai báo qua VNACCS, nhập đầy đủ thông tin mã HS, trị giá và số lượng hàng hóa.
• Nộp thuế và phí hải quan nếu cần.

4. Kiểm Tra Hải Quan

• Hải quan sẽ kiểm tra giấy tờ hoặc kiểm tra thực tế nếu hàng hóa thuộc diện quản lý chuyên ngành.
• Các mặt hàng cần kiểm dịch sẽ phải lấy mẫu kiểm tra tại cảng.

5. Xếp Hàng Lên Tàu

• Sau khi thông quan, hàng hóa sẽ được xếp lên tàu.
• Sử dụng niêm phong container để đảm bảo an toàn cho hàng hóa trong suốt quá trình vận chuyển.

6. Nhận Vận Đơn và Theo Dõi Hàng Hóa

• Nhận vận đơn gốc từ hãng tàu sau khi hàng hóa đã được bốc lên tàu.
• Theo dõi lộ trình tàu qua mã vận đơn để đảm bảo giao hàng đúng tiến độ.

IV. Các Quy Định Hải Quan Quan Trọng

Khai Báo Hải Quan Điện Tử:

• Doanh nghiệp cần khai báo qua hệ thống VNACCS với đầy đủ mã HS, trị giá hàng hóa và thông tin liên quan.

Thời Gian Lưu Bãi Miễn Phí:

• Hàng hóa thường được miễn phí lưu bãi trong 3-7 ngày, sau đó sẽ phát sinh phí.

Quy Định Kiểm Dịch:

• Hàng nông sản, thực phẩm cần kiểm dịch trước khi thông quan.

Thuế Xuất Khẩu và Phí Hải Quan:

• Một số mặt hàng đặc thù phải chịu thuế xuất khẩu; phí dịch vụ hải quan cũng được áp dụng.

Kiểm Tra và Thông Quan:

• Hải quan có thể kiểm tra giấy tờ và thực tế hàng hóa nếu cần. Doanh nghiệp cần chuẩn bị đầy đủ để quá trình thông quan diễn ra suôn sẻ

 

V. Những Lưu Ý Quan Trọng Khi Xuất Khẩu Lần Đầu

1. Chuẩn Bị Giấy Tờ Đầy Đủ và Chính Xác
   • Sai sót trong giấy tờ có thể khiến hàng hóa bị trì hoãn thông quan.
2. Đặt Lịch Tàu Trước Trong Mùa Cao Điểm
   • Vào mùa cao điểm, cần đặt lịch tàu trước để tránh tình trạng thiếu chỗ.
3. Mua Bảo Hiểm Hàng Hóa
   • Đảm bảo hàng hóa được bảo vệ trước các rủi ro như thiên tai, tai nạn.
4. Theo Dõi Lộ Trình Giao Hàng
   • Sử dụng hệ thống theo dõi GPS để kiểm soát quá trình vận chuyển.

VI. Ví Dụ Thực Tế Về Quy Trình Xuất Khẩu Qua Cảng Cát Lái

Ví Dụ 1:  Thực Tế Về Quy Trình Xuất Khẩu Hàng Hóa Qua Cảng Hải Phòng

Một công ty xuất khẩu gỗ từ TP. Hồ Chí Minh sang Nhật Bản đã trải qua các bước sau:

Bước 1: Chuẩn Bị Giấy Tờ và Ký Hợp Đồng Ngoại Thương

• Công ty A xuất khẩu nông sản sang Nhật Bản ký hợp đồng theo điều kiện FOB Hải Phòng.

Bước 2: Đặt Chỗ Tàu và Nhận Shipping Instruction (SI)

• Công ty liên hệ hãng tàu để đặt lịch, chọn container phù hợp, và gửi SI để nhận vận đơn nháp.

Bước 3: Khai Báo Hải Quan và Đóng Gói Hàng Hóa

• Doanh nghiệp khai báo VNACCS, hoàn tất hồ sơ hải quan. Hàng hóa được đóng trong container lạnh.

Bước 4: Bốc Hàng Lên Tàu và Thông Quan Hải Quan

• Sau khi thông quan, hàng được niêm phong và bốc lên tàu đúng lịch.

Bước 5: Theo Dõi Hàng Hóa và Nhận Vận Đơn Gốc

• Công ty theo dõi hàng qua mã vận đơn và nhận vận đơn gốc từ hãng tàu.

Bước 6: Thông Quan Tại Nhật Bản và Giao Hàng

• Tại cảng Nhật, người nhận hàng làm thủ tục thông quan và chuyển hàng về kho theo yêu cầu.

Ví dụ này minh họa các bước cần thiết để xuất khẩu hàng hóa thành công, đảm bảo đúng thời gian và tuân thủ quy định hải quan.

Ví Dụ 2: Quy Trình Xuất Khẩu Hàng Dệt May Qua Cảng Cát Lái

Bước 1: Ký Kết Hợp Đồng Ngoại Thương

• Công ty B tại TP. Hồ Chí Minh ký hợp đồng xuất khẩu hàng dệt may sang Mỹ theo điều kiện CIF (Cost, Insurance, Freight).

Bước 2: Booking và Chuẩn Bị Vận Đơn

• Công ty B liên hệ hãng tàu để đặt chỗ container 40ft và gửi hướng dẫn SI.

Bước 3: Đóng Gói Hàng và Giao Container Ra Cảng

• Các kiện hàng được đóng gói cẩn thận, có nhãn mác, và giao đến cảng trước cut-off time.

Bước 4: Khai Báo Hải Quan Điện Tử và Thông Quan

• Công ty khai báo qua hệ thống VNACCS và hoàn tất các thủ tục hải quan đúng quy định.

Bước 5: Xếp Hàng Lên Tàu và Nhận Vận Đơn Gốc

• Sau khi hàng được bốc lên tàu, hãng tàu cấp vận đơn gốc cho doanh nghiệp.

Bước 6: Theo Dõi Lộ Trình Tàu và Thông Quan Tại Cảng Đích

• Người mua tại Mỹ theo dõi lộ trình tàu qua mã vận đơn và làm thủ tục thông quan tại cảng Los Angeles.

Bước 7: Giao Hàng Đến Kho Người Nhận

• Hàng hóa sau khi thông quan được vận chuyển tiếp bằng đường bộ đến kho của người mua tại New York.

Ví dụ này cho thấy sự phối hợp chặt chẽ giữa công ty xuất khẩu, hãng tàu, và hải quan là yếu tố quyết định sự thành công trong quá trình xuất khẩu qua cảng Cát Lái.

Ví Dụ 3: Xuất Khẩu Linh Kiện Điện Tử Qua Cảng Cát Lái

Bước 1: Ký Kết Hợp Đồng Xuất Khẩu

• Công ty C tại TP. Hồ Chí Minh ký hợp đồng bán linh kiện điện tử cho đối tác tại Hàn Quốc theo điều kiện FOB.

Bước 2: Booking Tàu và Nhận Shipping Instruction (SI)

• Công ty liên hệ với hãng tàu, đặt container 20ft và gửi SI để hãng tàu cấp vận đơn nháp.

Bước 3: Đóng Gói và Niêm Phong Container

• Linh kiện điện tử được đóng gói cẩn thận trong các pallet có chống sốc và dán nhãn Fragile (dễ vỡ). Sau đó container được niêm phong.

Bước 4: Khai Báo Hải Quan Điện Tử và Thông Quan

• Công ty khai báo thông tin qua hệ thống VNACCS, nộp các giấy tờ cần thiết như hóa đơn thương mại, phiếu đóng gói, vận đơn.

Bước 5: Xếp Hàng Lên Tàu và Nhận Vận Đơn Gốc

• Container được đưa lên tàu đúng lịch trình và công ty nhận vận đơn gốc từ hãng tàu.

Bước 6: Theo Dõi Lộ Trình và Thông Quan Tại Cảng Hàn Quốc

• Đối tác tại Hàn Quốc theo dõi lộ trình hàng qua mã vận đơn và làm thủ tục thông quan tại cảng Busan.

Bước 7: Giao Hàng Đến Nhà Máy Đối Tác

• Sau khi hoàn tất thông quan, hàng được vận chuyển đến nhà máy của đối tác tại Seoul.

Ví dụ này cho thấy sự cần thiết của việc đóng gói đúng quy cách và phối hợp nhịp nhàng giữa các bên để xuất khẩu hàng hóa có giá trị cao và nhạy cảm như linh kiện điện tử.

 

VII. Kết Luận

Xuất khẩu hàng hóa qua cảng biển lớn tại Việt Nam đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về giấy tờ, tuân thủ quy định hải quan, và hợp tác chặt chẽ với các hãng tàu và công ty logistics. Đối với những doanh nghiệp mới, việc hiểu rõ quy trình và chuẩn bị kỹ càng sẽ giúp tối ưu chi phí, giảm thiểu rủi ro và đảm bảo giao hàng đúng thời gian.